Ağaç halkaları, Süpernovaların Dünya üzerindeki etkilerine dair ipuçları taşıyabilir mi?
Süpernovalar (SN), evrendeki en şiddetli patlamalardan biri olarak karşımıza çıkar. Temelde iki çeşit SN patlamasını evrende gözlemek mümkün. Büyük kütleye (Güneşimizden en az 5 kat daha fazla kütleli olarak tanımlayalım) sahip yıldızın kendi üzerine çömesi ile SN olur. Diğeri ise İki kompakt cismin birleşmesi ile SN oluşur. Böyle kısa yazmamıza rağmen SN patlamaları çeşitlilik gösterir.
Dünya’dan binlerce ışıkyılı uzaklıkta meydana gelen devasa enerjik patlamalar gezegenimizin biyolojisi ve jeolojisinde izler bırakmış olabilir.
Bilinen evrendeki en şiddetli olaylardan olan SN etkileri bilim insanları tarafından farklı bakış açıları atlında bilimsel olarak araştırılıyor. Bu patlamalardan tek bir tanesi bile Güneşin tüm hayatı boyunca üreteceği enerjiyi saniyeler ve günler boyunca üretebilir. Patlama anında ve soraki süreçle inanılmaz parlak cisim olarak gözlenirler.
Çok yakındaki bir SN, insan uygarlığını Dünya’nın yüzeyinden silebilir veya yeterince yakında olan bir SN tüm canlılığı yok edebilecek enerjilere sahip olabilir. Daha uzaktan bile olsa bu patlamaların Dünya üzerinde bir bedeli olabilir.
Bu olası etkileri incelemek için Brakenridge ve akadaşalrı bu uzak, kozmik patlamaların parmak izlerini gezegenin ağaç halkalarında olabileceğini araştırdılar. Bulguları, nispeten yakın SN’ların teorik olarak son 40.000 yılda Dünya’nın en az dört kez ikliminin bozulmaya neden olabileceğini gösteriyor. Brakenridge çalışmasıda: Bu şiddetli SN olayları ve potansiyel etkileri ağaç halkası kayıtlarıyla eşleşiyor gibi görünüyor.
Ağaçlar radyokarbon biriktirir. Ancak bazen ağaçların aldığı radyokarbon miktarı sabit olmayabilir. Bilim adamları, bu izotopun ağaç halkaları içindeki yoğunluğunun aniden ve görünürde dünya içinde bir sebep olmaksızın aniden yükseldiği birkaç vaka keşfettiler. Pek çok bilim insanı, bu birkaç yıllık ani artışların güneş patlamalarından veya güneş yüzeyinden büyük enerji püskürmelerinden kaynaklanabileceğini varsaydılar. Yani, güneş patlaması veya bir SN. Ancak SN hipotezi çok çabuk reddedildi.
SN hipotezi test etmek için Brakenridge ve arkdaşaları geçmişe döndü. Son 40.000 yılda Dünya’ya nispeten yakın bir yerde meydana gelen SN’ların bir listesini oluşturdu. Daha sonra bu galaktik şiddetli olayları tahmini yaşlarını yerdeki ağaç halka kayıtlarıyla karşılaştırdı. Çalışılan en yakın sekiz SN’ların hepsinin Dünya’daki radyokarbon kaydındaki açıklanamayan artışları ile ilişkili göründüğünü bulundu. Bunlardan dördünün özellikle gelecek vaat eden adaylar olduğunu düşünüyor. Vela takımyıldızındaki eski bir yıldızın durumunu ele alındı. Bir zamanlar Dünya’dan yaklaşık 815 ışık yılı uzaklıkta bulunan bu gök cismi, yaklaşık 13.000 yıl önce SN dönüştü. Bundan kısa bir süre sonra, radyokarbon seviyeleri Dünya’da şaşırtıcı bir atış ile yaklaşık % 3 arttı.
Astronomlar Orion takımyıldızındaki kırmızı dev bir yıldız olan Betelgeuse’un (kırmızı dev bir yıldız ve gökyüzüne bakınca çıplak gözle rahatlıkla görünür durumda) çökmenin ve SN’nın eşiğinde olabileceğine dair işaretler aldıklarını düşünüyorlar ve Dünyaya uzaklığı ise sadece 642,5 ışıkyılı, yani Vela’dan çok daha yakın.
Bizlereden çok uzaktaki aşırı şiddetli SN patlamalarının bile yeryüzüne etkileri varken çıplak gözle görünen Betelgeuse patlarsa acaba ne olur.
Bize daha yakın olan Alfa Centauri (4.37 ışık yılı) SN olarak patlarsa o zaman ne olur?
Alfa Centauri gerçekten patlayaca mı sorusunu size bırakıyorum.
Extra bilgi için makalaye bakınız: DOI: 10.1017/S1473550420000348
Yorumlar
Yorum Gönder