Kütle Çekİmsel Dalgalar
Kütle çekimsel dalgaların
varlığına dair ilk öngörüyü genel görelilik teorisini ortaya atan Albert
Einstein yapmıştır. O, ivmeli büyük kütleli objelerin uzay-zaman dokusunu
bozacağı ve bunun bir kaynaktan yayılan dalga şeklinde tüm Evrene yayılacağını
öngörmüştür. Kütle çekimsel dalgalar, Evrende uzay-zaman dokusunu sıkıştırarak
ve esneterek dalgalanmalara neden olmaktadır. Bununla beraber bu dalgalar ışık
hızında hareket ederek yer çekimi hakkında bilgiler sunmaktadır (https://www.ligo.caltech.edu/page/what-are-gw
[26 Haziran 2018]). Kütle çekimsel dalgalar 2015
yılında ilk defa LIGO tarafından 1.3 milyar yıl uzakta iki kara deliğin
birleşmesi sırasında algılanmıştır. Ancak, kütle çekimsel dalga tespitinin bir
elektromanyetik karşılığı ile beraber gözlenmesi ise, ilk defa bir çift nötron
yıldızı (GW 170817 ve GW 170817A kaynağı) birleşimi sırasında LIGO ve VIRGO
tarafından Ağustos 2017’de tespit edilen kütle çekimsel dalga olayı sonrası
yapılan takip gözlemleri ile olmuştur (Margutti ve diğ., 2017).
Tüm Nötron yıldızı - Nötron yıldızı veya Nötron yıldızı - kara
delik birleşmelerine kısa GIP’lar eşlik eder (Metzger ve diğ., 2011). Birleşme bakış doğrultusunda (on-axis) olduğu
durumda gama-ışınları ve ardıl ışınım gözlenir; ancak jet açısı bakış
doğrultusu dışında (off-axis) olduğu durumda gama-ışınları gözlenmez sadece
ardıl ışınım gözlenir
Nötron yıldızı - Nötron
yıldızı veya Nötron yıldızı - kara delik birleşmesi
sonucunda, ki buna kilonova denir, normal bir SN’dan daha fazla enerji
üretilirken aynı zamanda r-süreci (r-process, hızlı nötron yakalayıp ağır
element sentezlemek) ile ağır elementler de (Altın, Uranyum ve Platin vs.)
üretilmektedir. En önemli Kilo nova karakteristiği bu kaynakların kendine özgü
bir spektrumuna sahip olmasıdır, bu fark sayesinde normal bir SN’den farklı
olduğu anlaşılabilmektedir. Bilinen tüm kilo novalar kuazi-termal dengede olup
sıcaklıkları kabaca T~104 K dir (Metzger ve diğ., 2011).
Yorumlar
Yorum Gönder