Gama-ışın Patlamaları

https://slideplayer.com/slide/5342802/

GW 170817 kaynağının kütle çekimsel dalga ile beraber elektromanyetik karşılığının gözlenmesi ile astronomi yeni çağa girmiş bulunmaktadır. Eş zamanlı olarak hem kütle çekim dalgaların hem de elektromanyetik karşılığının üretildiği kompakt cisimler çalışılmaktadır.  En az bir üyesinin nötron yıldız olduğu Nötron-Nötron veya Nötron-Karadelik olan iki sistemli birleşmelere odaklanılmaktadır Bu birleşme sürecinde kütle çekimsel dalga ile beraber Gama-ışın Patlamaları (GIP) da gözlenmektedir. Dolayısıyla bu Gama-ışın patlamaları Evrendeki en parlak olaylardandır. Bu olaylar neticesinde 1055 erg kadar enerji üretilmesi söz konusudur. Uzun gama-ışın patlamaları ve kısa gama-ışın patlamaları olarak iki guruba ayrılmaktadır. Uzun GIP T90>2s den büyük zaman ölçeklerinde gözlenirken, kısa GIP T90<2s den küçük zaman ölçeklerinde gözlenmektedir. Uzun GIP modellerinde, büyük kütleli (Güneş kütlesinden 20 kez daha büyük kütleli) bir yıldızın üzerine çökerken karadeliğe dönüşmesi sırasında gözlenmektedir. Ancak, kısa GIP modellerinde ise Nötron-Nötron veya Nötron-Karadelik ikilisinin birleşmesi sırasında gözlenmektedir. Birleşme sırasında kütle çekimsel dalga üretilmesi ile beraber birleşmenin ardından kısa gama-ışınları gözlenebilmektedir. Yani kısa GIP modellerinin ata yıldızları Nötron ve/veya karadelik oldukları düşünülmektedir. Kısa GIP ışınımından sonra relativistik jet çevreleyici madde ile etkileşimi sonrasında uzun dönemli ışınınlar üretilebilmektedir. Bununla beraber ardıl ışınımı X-ışın, optik, kırmızıöte ve radyo bölgelerinden de gözlenebilmektedir. Ardıl ışınım çalışmaları ile GIP’lara ait güçlü fiziksel parametrelerin elde edilmesine olanak sağladığından dolayı GIP’lara ait üretilen kinetik enerji (E), materyalin jet içinde hüzmelenme hızı (Lorentz faktörü), çevresel yoğunluk ve birleşmelerin oluştuğu çevre hakkında bilgiler sunmaktadır. Dolayısıyla GIP’lar ait fiziksel parametrelerini sınırlama olanağına sahip olunmaktadır. Ayrıca jetlere ait Top-hat (birim katı açı altında ve sabit çevresel yoğunlukta alınan akının sabit olması) ve Structured-jet (jet’ten alınan akının sabit olmadığı ve 𝜽j acısana bağlı olarak değişmesi) modelleri de tartışılmaktadır.